•  İklim Kanunu Nedir ve Neden Önemlidir?
• İklim Kanunu’nun Temel Hükümleri
• İklim Yasası Kapsamında Uygulanacak Cezalar
• Şirketler ve Kurumlar İçin Getirilen Yükümlülükler
• İklim Kanunu’nun Ekonomik ve Sosyal Etkileri
• Kanunun Uygulanmasına Yönelik Beklentiler ve Zorluklar
• Türkiye ve Küresel Perspektif

İklim Kanunu Nedir ve Neden Önemlidir?

İklim değişikliği, günümüzün en büyük küresel sorunlarından biri olup, etkileri her geçen gün daha belirgin hale gelmektedir. Bu çerçevede, ülkelerin iklim değişikliği ile mücadelede yasal ve kurumsal düzenlemeler geliştirmesi büyük önem taşımaktadır. Türkiye’nin ilk İklim Kanunu

20 Şubat 2025 tarihinde TBMM’ye sunulmuştur. Bu kanun kapsamında, sera gazı emisyonlarının azaltılması, iklim değişikliğine uyum sağlanması ve sürdürülebilir kalkınmanın gerçekleşmesi için bir yol haritası sunmaktadır. Kanun kapsamında, ekonominin ve kritik sektörlerin iklim krizinden en az düzeyde etkilenmesini sağlamak için çeşitli düzenlemeler getirilmektedir. Ayrıca, yerel ve ulusal eylem planlarının oluşturulması, yeşil teknolojilerin teşvik edilmesi ve eğitim müfredatındaki iklim odağının daha da arttırılması gibi adımlar içermektedir.

Kanunun temel ilkeleri arasında; eşitlik, iklim adaleti, ihtiyatlılık, katılım, entegrasyon, sürdürülebilirlik, şeffaflık, adil geçiş ve ilerleme yaklaşımları yer almaktadır. Bu ilkeler doğrultusunda, kamu kurumları, özel sektör ve bireyler için bağlayıcı yükümlülükler getirilerek, iklim değişikliği ile mücadelede etkinliğin artırılması hedeflenmektedir. Özellikle sanayi, tarım, ulaşım ve enerji gibi yüksek emisyonlu sektörlerde daha temiz ve verimli üretim süreçleri yasal güvence altına alınacaktır.

İklim Kanunu’nun bir diğer önemli unsuru, Türkiye’nin uluslararası yükümlülüklerine uyum sağlamasına katkıda bulunmasıdır. Paris Anlaşması kapsamında belirlenen 2053 net sıfır emisyon hedefleri doğrultusunda, Türkiye’nin düşük karbonlu ekonomiye geçiş sürecini desteklemek ve Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması gibi uluslararası düzenlemelere entegrasyonunu  kolaylaştırmak  amaçlanmaktadır.  Bu  doğrultuda,  Türkiye  Yeşil

Taksonomi’sinin oluşturulması ve karbon fiyatlandırma mekanizmalarının hayata geçirilmesi gibi yenilikçi düzenlemeler gündeme gelmektedir.

İklim Kanunu, aynı zamanda sosyal ve ekonomik faydalar sağlamayı da hedeflemektedir. Yeşil istihdamın artırılması, yenilenebilir enerji yatırımlarının teşvik edilmesi ve karbon ayak izinin azaltılması gibi adımlarla, ekonomik büyümenin çevresel sürdürülebilirlikle uyumlu hale getirilmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca, yeşil dönüşüm sürecinin toplumsal farkındalığı artırarak, bireylerin ve işletmelerin çevre dostu uygulamaları benimsemeleri teşvik edilecektir.

Sonuç olarak, Türkiye’nin ilk İklim Kanunu, sunduğu kapsamlı yasal çerçeveyle sadece çevresel faydalar sağlamakla kalmayıp, ekonomik ve toplumsal dönüşümü de destekleyerek, Türkiye’nin iklim değişikliği ile mücadelesinde önemli bir dönüm noktası olacaktır.

İklim Kanunu’nun Temel Hükümleri

Mecliste teklife sunulan İklim Kanunu ile sera gazı emisyonlarını azaltma, çevresel sürdürülebilirlik sağlama ve iklim değişikliğine karşı adaptasyonu artırma gibi konularda atılacak somut adımlar yer almaktadır. Kanunda bahsi geçen temel hükümler şu şekilde özetlenebilir:

• Sera Gazı Emisyonlarının Azaltılması: Türkiye’nin 2053 Net Sıfır Emisyon hedefi doğrultusunda, ekonomik sektörler ve kritik alanlar üzerinde emisyon azaltım çalışmalarına hız verilecektir. Bu çerçevede, her sektör için belirlenen emisyon hedefleri, Ulusal Katkı Beyanı’na dayalı sayısal hedeflerle izlenecektir.
• Emisyon Ticaret Sistemi (ETS): Türkiye’de ilk kez bir Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kurulacaktır. Bu sistem, belirli sektörlerdeki işletmelerin sera gazı emisyonlarını ticaret yoluyla denetlemelerini sağlayacak ve karbon kredisi alıp satma mekanizmalarını oluşturacaktır. İlk etapta, pilot uygulamalarla hayata geçirilecektir. Bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 yıl içerisinde ETS kapsamı dahilinde yer alacak işletmeler sera gazı emisyon izni almak zorundadır.
• Yeşil Taksonomi ve Yeşil Yatırımlar: Türkiye, yeşil yatırımların artmasını teşvik etmek amacıyla Türkiye Yeşil Taksonomisini oluşturacaktır. Bu sistem, yeşil yatırımların tanımlanmasına yönelik kriterler belirleyecek ve finansal kuruluşları bu yatırımları desteklemeye yönlendirecektir. Yeşil finansman mekanizmalarının güçlendirilmesiyle, yenilenebilir enerji, enerji verimliliği ve temiz teknolojilere yönelik yatırımlar artacaktır.

• Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM): Türkiye, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) ile ilgili uluslararası düzenlemelere uyum sağlayacak ve bu sistemin ticaret politikalarıyla entegrasyonunu artıracaktır. Türkiye Gümrük Bölgesi’ne ithal edilen malların karbon ayak izi ölçülecek, SKDM’ye ilişkin raporlama, kapsam, içerik, usul ve esaslar ise ilgili bakanlıklarla koordineli olarak Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenecektir.
• İklim Değişikliği İl Koordinasyon Kurulları: Türkiye’de her ilin vali başkanlığında İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu kurulacaktır. Bu kurullar ilgili kurum ve kuruluşların temsilcileri ve yerel yönetimlerin temsilcilerinden oluşacaktır. Bu kapsamda, en geç 31 Aralık 2027 tarihine kadar Yerel İklim Değişikliği Eylem planları hazırlanacak, gerekirse bakanlık tarafından bu süre bir yıl daha uzatılabilecektir. Bu planlar sayesinde, yerel yönetimlerin iklim değişikliği ile mücadele etme stratejileri belirlenecek ve kamu kurumları ile yerel yönetimler iş birliği içerisinde çalışacaktır.
• Sıfır Atık ve Döngüsel Ekonomi: Kanun, Sıfır Atık Sistemi’nin yaygınlaştırılmasını ve döngüsel ekonomi yaklaşımının güçlendirilmesini öngörmektedir. Bu sistemin etkin bir şekilde uygulanması, atık yönetimi ve geri dönüşüm oranlarını artırarak sürdürülebilir üretim süreçlerine olanak sağlayacaktır.
• Su Kaynakları Yönetimi ve Tarım Uygulamaları: Su kaynaklarının yönetimi ve iklim değişikliğine dirençli tarım uygulamaları geliştirilecektir. Bu alanda, yerel yönetimlere yönelik eğitim ve farkındalık artırıcı programlar ile tarımda su verimliliği artırılacak ve iklim değişikliğinin tarım üzerindeki olumsuz etkileri minimize edilecektir.
• Toplumsal ve Çevresel Sürdürülebilirlik: Kanun, doğal kaynakların korunmasını teşvik ederek toplumun iklim değişikliğine uyum kapasitesini artırmayı hedeflemektedir. Eğitimdeki müfredat güncellemeleri ve farkındalık programları aracılığıyla, toplumda iklim bilincinin oluşturulması sağlanacak ve tüm paydaşların iklim değişikliği ile mücadelede aktif rol alması beklenmektedir.
• Temiz Teknolojilerin Yaygınlaştırılması: İklim değişikliği ile mücadelede temiz teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanılması öncelikli hedef olarak belirlenmiştir. Karbon yakalama, hidrojen teknolojisi gibi alanlar ön plana çıkarak, ilgili kurumlarla iş birliği yapılacak ve teknolojilerin yaygın kullanımı sağlanacaktır.

• Afetlere Karşı Dirençli Sistemler: İklim değişikliğinin yol açtığı afetlere karşı risk değerlendirmeleri yapılacak ve erken uyarı sistemleri oluşturulacaktır. Doğa temelli çözümlerle gıda güvenliği ve ekosistemler korunacaktır.
• Su Yönetimi ve Arazi Koruma: Su kaynaklarının etkin yönetimi sağlanacak, tarım, orman ve sulak alanlarda karbon yutağı kayıplarının önüne geçilecek. Ayrıca, deniz ve karasal korunan alanların oranı artırılacaktır.

Sonuç olarak, İklim Kanunu Türkiye’nin iklim değişikliği ile mücadelede ulusal düzeyde bir dönüşüm gerçekleştirmeyi hedeflemektedir. Bu kanun, çevresel sürdürülebilirliğin yanı sıra, ekonomik büyüme fırsatları yaratmayı ve Türkiye’nin uluslararası yükümlülüklerine uyum sağlamayı amaçlamaktadır.

İklim Yasası Kapsamında Uygulanacak Cezalar

İklim değişikliğiyle mücadele kapsamında yürürlüğe giren yeni İklim Kanunu, işletmelerin karbon emisyonlarını azaltmalarını, sürdürülebilir üretim süreçlerine geçmelerini ve Emisyon Ticaret Sistemi’ne (ETS) uyum sağlamalarını zorunlu kılmaktadır. Bu kapsamda, belirlenen yükümlülüklere uyulmaması durumunda işletmelere ciddi idari para cezaları uygulanacaktır.

İşletmelerin karşı karşıya kalabileceği cezalar:

• Sera Gazı Emisyon Raporlamasına İlişkin Cezalar

• Doğrulanmış sera gazı emisyon raporunu süresinde sunmayan işletmelere 500 bin TL ile 5 milyon TL arasında değişen idari para cezaları uygulanacaktır.
• Eğer bu yükümlülük ETS kapsamındaki işletmeler tarafından yerine getirilmezse, ceza iki katına çıkarılarak 1 milyon TL ile 10 milyon TL arasında olacaktır.

• ETS Kapsamındaki Cezalar

• ETS izni olmadan faaliyet gösteren işletmeler, emisyon miktarı üzerinden ton başına 5 TL ceza ödeyecektir.
• ETS yükümlülüklerini yerine getirmeyen işletmelere, tahsisat başına piyasa fiyatının iki katı kadar idari para cezası uygulanacaktır.
• ETS kapsamında idari para cezaları, ihlalin tekrar edilmesi halinde iki katına çıkarılarak uygulanacaktır.

• Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Kullanımına Dair Cezalar
  • Yasaklı ozon tabakasını incelten maddeleri kullanan işletmelere 2,5 milyon TL ceza kesilecektir.
  • Etiketleme kurallarına uymayan işletmelere 120 bin TL ceza uygulanacaktır.
• Florlu Sera Gazları Kotasına Uymayanlara Uygulanacak Cezalar
  • Belirlenen florlu sera gazları kotasını aşan işletmelere, 1 milyon TL ile 2,5 milyon TL arasında ceza verilecektir.

Kanun, işletmelerin karbon yönetimi süreçlerini etkin bir şekilde yürütmesini ve ETS kapsamında belirlenen yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirmesini zorunlu kılmaktadır. ETS kapsamındaki cezaların ihlallerinin tekrarı halinde iki katına çıkacağı göz önüne alındığında, firmaların emisyon yönetim sistemlerini güçlendirmeleri ve raporlamalarını eksiksiz şekilde yapmaları büyük önem taşımaktadır.

Yeni düzenlemelerle birlikte işletmelerin doğru ve zamanında raporlama yapmaları, ETS süreçlerine tam uyum sağlamaları ve karbon emisyonlarını etkin bir şekilde yönetmeleri gerekmektedir. Aksi takdirde, yüksek maliyetli idari para cezaları ve piyasa kayıplarıyla karşı karşıya kalınabilir.

İklim Kanunu’nun İşletmeler Üzerindeki Etkisi ve Alınması Gereken Aksiyonlar

Kanun kapsamındaki gerekliliklerin yerine getirilmemesi sonucunda işletmelerin karşı karşıya kalacağı yaptırımlara yukarıda değinilmiştir. Bu bağlamda, KOBİ’ler ve büyük işletmeler için karbon yönetimi, sürdürülebilir üretim ve dijital dönüşüm süreçleri zorunlu hale gelmektedir.

Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) ve Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) gibi uygulamalar, işletmelerin karbon ayak izlerini hesaplamalarını ve bunları azaltmaya yönelik adımlar atmalarını gerektirecektir. Bu kapsamda, işletmelerin alacağı aksiyonlar, sadece çevresel sorumlulukları yerine getirmekle kalmayacak, aynı zamanda rekabet avantajı sağlamalarına ve uzun vadede maliyet avantajı elde etmelerine de yardımcı olacaktır.

İşletmeler Tarafından Alınabilecek Temel Aksiyonlar:

• Kurumsal Karbon Ayak İzi Raporlaması Gerçekleştirmek: İlk adım, işletmelerin mevcut karbon ayak izlerini doğru bir şekilde ölçmeleridir. Bu, işletmelerin hangi alanlarda en fazla sera gazı salımı yaptığını belirlemelerini ve daha verimli, çevre dostu stratejiler geliştirmelerini sağlar.

• Yeşil Dönüşüm ve Enerji Verimliliği Yatırımlarına Yönelmek: İklim Kanununun getirdiği yükümlülükler ve karbon fiyatlandırması baskısı, işletmeleri yeşil dönüşüm yatırımlarına yönlendirecektir. Enerji verimliliği, yenilenebilir enerji kullanımı ve atık yönetimi gibi alanlarda yapılacak yatırımlar, işletmelerin hem çevresel hem de ekonomik sürdürülebilirliklerini artıracaktır.
• Karbon Piyasalarına Uyum Stratejileri Geliştirmek: İşletmelerin karbon ticaret sistemine entegre olmaları ve karbon kredisi alım-satım süreçlerini anlamaları önemlidir. Bu, karbon emisyonlarını azaltmak için finansal teşvikler yaratırken, aynı zamanda çevre dostu işletme imajı kazandıracaktır.

Sonuç olarak, iklim kanunu sadece yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda işletmelere yeni fırsatlar sunan bir dönüşüm aracıdır. KOBİ’ler ve büyük işletmeler, bu süreci fırsata çevirebilmek için stratejik ve hızlı aksiyon almalı, yenilikçi çözümlerle sektördeki yerlerini sağlamlaştırmalıdır.

Ekonomik ve Sosyal Etkiler

İklim Kanunu’nun getirdiği düzenlemeler, ekonomik ve sosyal alanlarda önemli değişikliklere yol açacaktır:

• Yeşil İstihdam: İklim Kanunu’nun getirdiği düzenlemelerle birlikte, düşük karbonlu teknolojiler ve sürdürülebilir finansman mekanizmaları sadece yenilenebilir enerji, çevre mühendisliği ve sürdürülebilir tarım gibi belli sektörlerde değil, pek çok sektörde yeni iş alanları yaratacaktır. Örneğin, sağlık sektörü, iklim değişikliğinin etkileriyle mücadeleye yönelik yeni sağlık hizmetleri ve araştırmalar geliştirecek; inşaat sektörü, enerji verimli ve sürdürülebilir yapılar inşa etme ihtiyacı doğrultusunda yeni kariyer fırsatları sunacaktır.
• Tüketiciler İçin Değişiklikler: Yeşil finansman modelleri ve karbon ayak izi düşük ürünlere yönelik teşvikler, sürdürülebilir ürünlerin piyasada daha fazla yer edinmesini sağlayacaktır.
• İhracat ve Küresel Rekabet Üzerindeki Etkiler: AB’nin Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) gibi politikaları göz önüne alındığında, karbon yoğun sektörlerde faaliyet gösteren firmalar için düşük karbonlu üretime geçiş kaçınılmaz hale gelecektir. Karbon maliyetlerini düşüren firmalar uluslararası ticarette avantaj sağlarken, yüksek emisyonlu firmalar rekabet gücünü kaybedebilir.

• Finansman Mekanizmalarının Üzerindeki Etkiler: İklim Kanunu’nun getirdiği düzenlemeler, finansal kaynaklara erişimi de yeniden şekillendirecektir. Sürdürülebilir işlere yatırım yapan şirketler, yeşil finansman mekanizmalarından daha kolay faydalanabilecekken, çevresel etkileri yüksek olan sektörler daha yüksek maliyetlerle karşılaşabilecektir. Bu dönüşüm, düşük karbonlu projeler için daha düşük faizli krediler, yeşil tahviller ve teşvikler gibi finansal fırsatlar sunarak, sürdürülebilir işlerin finansmana erişimini kolaylaştıracaktır. Öte yandan, yüksek karbon emisyonu üreten sektörler, karbon fiyatlandırma ve çevresel düzenlemeler nedeniyle daha yüksek maliyetlerle karşılaşacak, bu da rekabetçiliklerini olumsuz yönde etkileyebilecektir.
• Kırılgan Gruplar Üzerindeki Etkiler: İklim Kanunu’nun getirdiği düzenlemeler, karbon yoğun sektörlerde çalışan gruplar için iş kayıpları gibi olumsuz etkiler yaratabilir. Bu yüzden, adil dönüşüm stratejileri önemli bir rol oynayacaktır. Bu stratejiler ile iklim değişikliğiyle mücadele süreçlerinden etkilenen işçiler ve topluluklar için özel destek mekanizmaları geliştirilebilir. Ayrıca, eğitim ve yeniden istihdam programları ile bu grupların yeni iş fırsatlarına adapte olabilmesi sağlanarak, sektörel dönüşümden kaynaklı sosyal eşitsizliklerin önlenmesine yönelik politikalar
• Belediyeler ve Şehirler Üzerindeki Etkiler: Karbon emisyonlarını azaltma hedefleri doğrultusunda, şehir planlamalarında yeşil altyapı yatırımları, enerji verimli binalar ve sürdürülebilir ulaşım çözümleri daha fazla ön plana çıkacaktır. Bu kapsamda, belediyeler iklim uyumlu şehirleşme projeleri geliştirmekle yükümlü hale gelebilir.
• Sanayi ve KOBİ’ler İçin Dönüşüm Süreci: Karbon ayak izini düşürmek için enerji verimliliği projeleri, yeşil sertifikalar ve sürdürülebilir tedarik zinciri uygulamaları daha fazla teşvik edilecektir. Özellikle KOBİ’ler için, yeşil dönüşüme uyum sağlayabilmek adına finansman mekanizmalarına erişim büyük önem taşıyacaktır.

Uygulamada Karşılaşılabilecek Zorluklar

İklim Kanunu’nun etkin şekilde uygulanabilmesi için bazı yapısal ve idari engellerin aşılması gerekmektedir:

• Mevzuat Uyumu ve Denetim: Yeni yasal düzenlemelerin etkili bir şekilde uygulanabilmesi için sektör bazlı güçlü denetim mekanizmalarının oluşturulması önemlidir. Bu mekanizmaların etkinliği, hem sektörel dönüşümün hem de sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin sağlanmasında kritik bir rol oynayacaktır.

• Sanayinin Dönüşüm Süreci: Karbon emisyonlarını azaltmaya yönelik geçiş, geleneksel enerji ve üretim modellerinden düşük karbonlu modellere doğru ilerleyecektir. Bu dönüşüm, sanayinin büyük bir kısmı için maliyetli olabilir. Ancak, yeşil teknolojilere yatırım yaparak bu zorluklar fırsatlara dönüştürülebilir. Bu geçiş sürecinde, sektörel dönüşümün sağlanabilmesi için güçlü destek mekanizmaları ve finansal teşviklerin bulunması gerekmektedir.
• İş Gücü ve İstihdam Güvencesi: Sektörel dönüşüm, bazı iş kollarında değişim ve yeni beceri setleri gerektirirken, bazı geleneksel iş gücü grupları için riskler de taşımaktadır. Bu bağlamda, iş gücünün dönüşüm sürecine uyum sağlaması için eğitim ve destek programlarına ihtiyaç duyulacaktır. Bu süreçte, kırılgan grupların korunması, adil geçiş politikalarının benimsenmesi büyük önem taşımaktadır.
• Toplumsal ve Siyasi İrade: Hem toplumsal hem de siyasi düzeyde kararlı bir irade gerekmektedir. Bu süreç, yalnızca yasal düzenlemelerle değil, aynı zamanda toplumun genel bilinçlenmesi, sektörel iş birliği ve politika değişiklikleriyle başarıya ulaşabilir.
• Finansal Destek ve İnsan Kaynağı: Sanayi dönüşümü ve yeşil yatırımlar için yeterli finansal kaynakların sağlanması hayati öneme sahiptir. Ayrıca, bu dönüşümü başarılı bir şekilde gerçekleştirebilmek için nitelikli iş gücü ve uzmanlaşmış insan sermayesi büyük rol oynayacaktır.
• Teknolojik Kapasite: Yenilikçi ve düşük karbonlu teknolojilerin geliştirilmesi ve transferi de önemli bir zorluk oluşturacaktır. Hem yerel teknoloji üretiminin artırılması hem de uluslararası düzeydeki gelişmelerin takip edilmesi gerekecektir.

Küresel Perspektif ve Türkiye’nin Konumu

İklim Kanunu, Türkiye’nin Avrupa Yeşil Mutabakatı ve diğer uluslararası iklim politikalarıyla uyum sağlamasına olanak tanımaktadır. Avrupa Birliği’nin Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM) kapsamında karbon emisyonlarını azaltamayan sektörler için ek maliyetler getirilmesi beklenirken, Türkiye’nin bu sürece uyum sağlaması ihracatçı sektörler açısından kritik öneme sahiptir.

Türkiye’nin yeni İklim Kanunu, ülkenin sürdürülebilir kalkınma hedefleri doğrultusunda önemli bir adımdır. Kanun, emisyon azaltım hedefleri, karbon piyasaları, yeşil finansman ve sürdürülebilir iş modellerine geçiş gibi geniş kapsamlı düzenlemeleri içermektedir. Ancak, uygulamada karşılaşılabilecek zorlukların aşılması için güçlü bir idari yapı, etkin denetim mekanizmaları ve özel sektör iş birliklerinin teşvik edilmesi gerekmektedir. Türkiye’nin küresel

iklim politikalarındaki konumunu güçlendirecek bu düzenleme, uzun vadede ekonomik, çevresel ve sosyal pek çok fayda sağlayacaktır.